Sâu đục thân là một loài côn trùng nhỏ bé nhưng có khả năng gây hại lớn cho lúa. Vòng đời và cách thức gây hại của chúng biến đổi tùy theo từng giai đoạn phát triển của cây, từ giai đoạn mạ non đến lúc lúa đẻ nhánh, làm đòng và cuối cùng là trỗ bông. Hãy cùng AgriDrone tìm hiểu về sự biến đổi và vòng đời sâu đục thân bướm hai chấm trong bài viết dưới đây, để biết cách bảo vệ lúa một cách tốt nhất.
Mục lục
Đặc điểm sinh thái của sâu đục thân bướm hai chấm
Sâu đục thân bướm hai chấm, có tên khoa học là Scirpophaga incertulas, thích hợp với môi trường nóng ẩm nên loài sâu này thường xuất hiện nhiều ở miền Nam và một số tỉnh miền Trung Việt Nam hơn là miền Bắc.
Sâu đục thân hai chấm này có hình thái và màu sắc khá đặc biệt.
- Con trưởng thành thường có màu trắng vàng hoặc vàng nhạt, với đôi mắt kép to màu đen. Cánh trước của chúng hình tam giác, trên mỗi cánh có một chấm đen nổi bật, phần cuối bụng của sâu có một chùm lông màu vàng nhạt, tạo nên một hình ảnh khá độc đáo khi chúng đậu, giống như hình khum của mái nhà.
- Trứng của sâu đục thân được đẻ thành ổ. Mỗi trứng có hình bầu dục, phần giữa hơi nhô lên, và bao quanh bởi một lớp lông tơ màu vàng. Một ổ trứng thường chứa khoảng từ 50 đến 150 trứng.
- Về sâu non, chúng thường có màu trắng sữa hoặc vàng nhạt. Trong giai đoạn đầu, đầu của sâu non có màu đen, và từ tuổi 2 đến tuổi 5, chúng chuyển sang màu nâu. Điểm đặc biệt là chân bụng của chúng ít phát triển.
- Nhộng của sâu đục thân có màu vàng nhạt. Đối với nhộng cái, phần mầm chân sau kéo dài tới đốt bụng thứ 5, còn đối với nhộng đực thì kéo dài tới đốt bụng thứ 8.
Vòng đời của sâu đục thân
Sâu đục thân hai chấm có một chu trình sống độc đáo và phức tạp. Vòng đời của chúng kéo dài từ 43 đến 60 ngày, và sự phát triển của chúng thích hợp nhất ở nhiệt độ từ 26 đến 30°C với độ ẩm trên 90%.
- Giai đoạn trứng: Đây là giai đoạn khởi đầu của chu trình sống, kéo dài từ 5 đến 8 ngày. Con cái đẻ từ 1 – 5 ổ trứng, mỗi ổ chứa từ 57 đến 213 trứng.
- Giai đoạn sâu non: Sau giai đoạn trứng, sâu non trải qua 5 giai đoạn tuổi, mất từ 25 đến 35 ngày để phát triển.
- Giai đoạn nhộng: Trong giai đoạn này, kéo dài 7 – 10 ngày, sâu non biến đổi thành nhộng.
- Giai đoạn bướm trưởng thành: Sau giai đoạn nhộng, sâu đục thân biến đổi thành bướm trưởng thành, sống từ 3 – 7 ngày. Bướm hoạt động chủ yếu vào ban đêm và có tính hướng sáng mạnh.
- Giai đoạn phát triển các lứa: Trong một năm, loài sâu này phát sinh 6 – 7 lứa. Lứa thứ hai và lứa thứ năm, rơi vào tháng 5 và tháng 9, có ảnh hưởng lớn nhất đến năng suất lúa.
Triệu chứng và ảnh hưởng của sâu đục thân đối với lúa
Sâu đục thân hai chấm hại lúa gây ra nhiều triệu chứng và ảnh hưởng đáng kể đối với năng suất và sự phát triển ở các giai đoạn sinh trưởng khác nhau:
- Giai đoạn gieo mạ hoặc lúa làm đòng: Sâu đục thân có thể đục qua bẹ lá từ ngoài vào phần nõn giữa, hút chất dinh dưỡng, khiến cây mạ non chết khô, và dảnh lúa bị héo.
- Giai đoạn mạ lúa đã lớn: Khi bị sâu tấn công, mạ có thể bị đứt gốc khi nhổ.
- Giai đoạn đẻ nhánh: Sâu đục vào phần thân dưới, làm gián đoạn quá trình dẫn nhựa. Điều này khiến lá non cuốn lại, chuyển từ màu xanh sang vàng và héo khô.
- Giai đoạn lúa đứng cái làm đòng: Sâu non chú trọng phá hại phía trong bẹ và đục vào ống.
- Giai đoạn trổ bông: Sâu đục vào cuống bông, cắt đứt sự vận chuyển dinh dưỡng, dẫn đến bông lúa bị lép trắng, còn gọi là “bạc bông”. Trong trường hợp khác, sâu non nhỏ tập trung cắn nát đòng, khiến bông lúa không trổ hoặc trổ không đạt.
Biện pháp phòng trừ sâu đục thân bướm hai chấm
Để phòng và diệt trừ sâu đục thân hiệu quả, có một số biện pháp mà bà con có thể thực hiện:
Biện pháp canh tác
- Vệ sinh đồng ruộng bằng cách dọn sạch cỏ dại, cày ải lật gốc rơm rạ hoặc ngâm nước để diệt nhộng.
- Cấy gọn trong thời vụ, áp dụng biện pháp phòng trừ dịch hại tổng hợp IPM có thể ngăn chặn sâu hại lúa.
- Điều chỉnh mật độ gieo cấy cho phù hợp, bón phân cân đối NPK, tránh bón thừa phân đạm.
Biện pháp hóa học
- Thường xuyên theo dõi đồng ruộng, đặc biệt trong thời gian bướm rộ để dự báo và phòng trừ kịp thời.
- Phun thuốc BVTV khi mật độ bướm cao hoặc khi mật độ ổ trứng 0,3-0,5 ổ/m2, thực hiện phun sau khi bướm rộ 5-7 ngày ở giai đoạn lúa đẻ nhánh và 3 – 5 ngày trước và sau khi lúa trỗ.
- Sử dụng các loại thuốc BVTV đặc trị sâu đục thân theo nguyên tắc “4 đúng”, và luân phiên thay đổi thuốc giữa các lần phun. Nếu cần, phun nhắc lại lần hai sau 3 – 5 ngày.
Biện pháp sinh học:
- Bảo tồn và hỗ trợ các loài thiên địch như ong ký sinh, kiến lửa đồng, và các loài bọ cánh cứng.
- Không phun thuốc trừ sâu sớm để bảo vệ các loài thiên địch.
- Trồng hoa trên bờ ruộng để thu hút thiên địch, giúp họ ký sinh vào trứng và sâu non, giảm mật độ sâu trên đồng ruộng.
Ngoài ra, trong việc quản lý sâu đục thân, sử dụng máy bay không người lái nông nghiệp như DJI Agras T40 có thể mang lại hiệu quả cao. Máy bay DJI Agras T40 được thiết kế để phun thuốc bảo vệ thực vật, giúp đạt được độ chính xác và đồng đều cao hơn trong việc phân phối thuốc trên cánh đồng lúa.
Để biết thêm thông tin chi tiết về máy bay nông nghiệp này, bạn có thể tham khảo tại Agridrone. Sử dụng công nghệ tiên tiến như DJI Agras T40 không chỉ giúp kiểm soát sâu đục thân hiệu quả hơn mà còn tiết kiệm thời gian và nguồn lực cho bà con nông dân.
