Những năm gần đây, thị trường sầu riêng ngày càng khắt khe về chất lượng, đặc biệt là khi xuất khẩu sang Trung Quốc và các nước khác. Tuy nhiên, một trong những rủi ro lớn nhất mà nhiều nhà vườn gặp phải chính là hiện tượng sầu riêng bị sượng, khiến cơm cứng, nhão hoặc mất màu, làm giảm giá trị thương phẩm.
Trong bài viết này, AgriDrone sẽ phân tích sâu nguyên nhân và đưa ra giải pháp canh tác thông minh giúp nhà vườn kiểm soát chất lượng trái một cách hiệu quả.
Mục lục
Hiện tượng sầu riêng bị sượng là gì?
Sầu riêng bị sượng là một dạng rối loạn sinh lý khiến phần cơm trái không đạt độ mềm dẻo và hương vị đặc trưng. Thay vì có màu vàng tươi, cơm sầu riêng bị sượng thường cứng, nhão hoặc mất màu, ảnh hưởng đến chất lượng thương phẩm. Tình trạng này xuất hiện phổ biến ở các vùng trồng sầu riêng, đặc biệt tại Đồng bằng sông Cửu Long, với mức độ khác nhau tùy theo giống.
Biểu hiện của sầu riêng bị sượng phổ biến:
- Sầu riêng Monthong: Dễ gặp tình trạng cơm cứng, mất màu hoặc cơm bị nhão. Đây là giống được ưa chuộng trên thị trường nhưng cũng có tỷ lệ sượng cao nếu không được chăm sóc đúng cách.
- Sầu riêng Ri6: Thường bị “cháy múi”, phần cơm có màu nâu, biến dạng. Khi gặp hiện tượng này, chất lượng trái giảm đáng kể, ảnh hưởng đến giá bán.
- Sầu riêng Sữa Hạt Lép: Chủ yếu gặp tình trạng cơm nhão, mềm quá mức. Một số trường hợp xuất hiện hiện tượng “cơm trong”, nhưng tỷ lệ thấp.
- Sầu riêng Khổ Qua Xanh: Dễ bị nhão cơm, nhất là trong mùa mưa. Cơm trái quá mềm, không thể cầm trên tay mà bị chảy nước.
- Các dạng sượng khác: Một số trái bị “sượng bao”, phần cơm bên ngoài mềm nhưng bên trong cứng, trắng. Trường hợp “da lợn” cũng khá phổ biến, với phần cơm có màu vàng và trắng không đồng đều, phần trắng thường cứng hơn.
Nguyên nhân dẫn đến sầu riêng bị sượng
Là chuyên gia trong lĩnh vực nông nghiệp, AgriDrone nhận thấy rằng hiện tượng sầu riêng bị sượng không chỉ đơn thuần do giống mà chủ yếu đến từ kỹ thuật canh tác và điều kiện môi trường. Nếu không kiểm soát tốt các yếu tố này, chất lượng trái sẽ bị ảnh hưởng, làm giảm giá trị thương phẩm và hiệu quả kinh tế của nhà vườn.
Sự cạnh tranh dinh dưỡng trong quá trình phát triển trái
Từ tuần thứ 8 đến tuần thứ 12 sau khi đậu trái, sầu riêng bước vào giai đoạn phát triển cơm mạnh mẽ với tốc độ có thể lên đến 16 g/trái/ngày. Đây cũng là thời điểm cây có xu hướng ra đọt non nếu không được quản lý đúng cách. Khi đọt non phát triển, chúng sẽ ưu tiên hấp thụ dinh dưỡng hơn so với cơm trái, dẫn đến tình trạng sượng.
Việc bón phân không hợp lý, đặc biệt là thừa đạm, có thể kích thích cây ra đọt non ngoài ý muốn. Ngoài ra, nếu cây ra hoa và đậu trái nhiều đợt, sự cạnh tranh dinh dưỡng giữa hoa, trái non và trái đang phát triển cũng có thể làm trái bị sượng.
Điều kiện môi trường ảnh hưởng đến chất lượng trái
Ở Đồng bằng sông Cửu Long và nhiều vùng trồng sầu riêng khác, độ ẩm đất và mực thủy cấp là yếu tố quan trọng quyết định chất lượng trái.
- Nếu mực thủy cấp trong mương cao, đất vườn giữ ẩm lâu, cây hút nhiều nước hơn mức cần thiết. Điều này làm tăng nguy cơ cơm trái bị nhão hoặc sượng.
- Mưa lớn hoặc tưới nước quá nhiều trong giai đoạn phát triển trái cũng có thể kích thích cây ra đọt non, tạo thêm sự cạnh tranh dinh dưỡng và làm tăng tỷ lệ trái bị sượng.
- Ngược lại, nếu đất quá khô, cây sẽ rơi vào trạng thái stress sinh lý, ảnh hưởng đến quá trình hấp thụ dinh dưỡng, làm trái chín không đều, dễ bị sượng cứng hoặc mất màu.
Đặc điểm cây trồng và kích thước trái
Kinh nghiệm thực tế cho thấy:
Cây sầu riêng nhân giống bằng hạt hoặc cây còn tơ (1-2 năm đầu tiên) có xu hướng sinh trưởng mạnh, dễ ra đọt non hơn so với cây ghép hoặc cây trưởng thành. Điều này làm gia tăng khả năng cạnh tranh dinh dưỡng, khiến trái dễ bị sượng hơn. Khi cây bước vào giai đoạn trưởng thành, hiện tượng sượng sẽ giảm đáng kể.
Trái sầu riêng có kích thước lớn thường có nguy cơ bị sượng cao hơn trái nhỏ do quá trình phân bổ dinh dưỡng không đồng đều bên trong múi.
Rối loạn dinh dưỡng gây mất cân bằng trong trái
Một số nguyên tố vi lượng có ảnh hưởng quan trọng đến quá trình phát triển cơm trái, nếu mất cân bằng sẽ dẫn đến hiện tượng sượng:
- Thiếu canxi (Ca) và magiê (Mg) làm trái chín không đều, cơm có thể cứng hoặc mất màu.
- Thiếu bo (B) có thể gây cháy múi, làm cơm có màu nâu hoặc bị biến dạng.
- Dư thừa kali (K) nhưng thiếu canxi và magiê làm cơm trái bị cứng, ảnh hưởng đến độ dẻo và độ ngọt tự nhiên của sầu riêng.
- Sử dụng phân bón chứa clo (như KCl) có thể làm cơm trái giữ nước nhiều hơn mức cần thiết, làm giảm phẩm chất và tạo nguy cơ sượng.
Cách khắc phục sầu riêng bị sượng hiệu quả
AgriDrone hiểu rằng sầu riêng bị sượng không chỉ làm giảm giá trị thương phẩm mà còn ảnh hưởng đến uy tín của nhà vườn. Để khắc phục triệt để tình trạng này, cần áp dụng các giải pháp đồng bộ từ kỹ thuật canh tác, quản lý nước, dinh dưỡng đến thu hoạch và bảo quản.
Giảm sự cạnh tranh dinh dưỡng với trái
Sự cạnh tranh dinh dưỡng giữa đọt non, hoa và trái là nguyên nhân chính gây ra hiện tượng sượng. Do đó, cần áp dụng các biện pháp sau:
- Hạn chế ra đọt non bằng cách phun phân MKP (0-52-34) với liều lượng 50 – 100 g/10 lít nước hoặc KNO₃ với liều lượng 150 g/10 lít nước. Phun đều lên hai mặt lá, thực hiện 7 – 10 ngày/lần từ 3 – 12 tuần sau khi đậu trái.
- Bón phân cho sầu riêng đúng thời điểm, không bón thừa đạm trong giai đoạn phát triển trái. Tránh dùng phân KCl vì clo làm giảm chất lượng cơm. Bổ sung kali không chứa clo giúp cơm có màu vàng đậm và vị ngọt hơn.
- Điều chỉnh số lượng trái bằng cách cắt bỏ toàn bộ hoa hoặc trái non ra đợt hai nếu tỉ lệ hoa đậu thấp. Trái phát triển đồng đều sẽ giảm nguy cơ sượng.
Quản lý nước hợp lý
Nước đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát chất lượng trái sầu riêng, đặc biệt trong giai đoạn phát triển và thu hoạch:
- Sau khi đậu trái, giữ mực nước trong mương ở độ sâu 60 – 80 cm so với mặt liếp để không làm tăng độ ẩm đất, hạn chế tình trạng nhão cơm.
- Trước khi thu hoạch 25 – 30 ngày, rút nước trong mương cạn để thúc đẩy quá trình chín của trái, tránh cơm sượng hoặc nhão. Trong mùa mưa, nên phủ mặt liếp bằng plastic để giảm hiện tượng hút nước quá mức.
- Nếu có mưa lớn trong giai đoạn thu hoạch, nên ngừng thu hoạch và rút nước trong mương. Sau 3 – 5 ngày mới tiếp tục thu hoạch để tránh ảnh hưởng đến chất lượng trái.
Bón phân qua lá để bổ sung vi lượng
Ngoài bón phân gốc, nhà vườn cần bổ sung dinh dưỡng qua lá để đảm bảo trái phát triển đồng đều, hạn chế hiện tượng sượng:
- Bổ sung Bo: Phun phân bón lá chứa Bo vào giai đoạn 15 – 20 ngày sau khi đậu trái để hạn chế hiện tượng cháy múi.
- Bổ sung Canxi, Magie và Kali theo lịch trình:
- Phun Ca(NO₃)₂ nồng độ 0,2% vào giai đoạn 2 tháng sau khi đậu trái để tăng cường độ cứng và độ dẻo cho cơm.
- Phun Mg(SO₄) nồng độ 0,2% sau 15 ngày kể từ khi phun Ca(NO₃)₂ để cân bằng dinh dưỡng.
- Phun KNO₃ nồng độ 1% vào 1 tháng trước khi thu hoạch để tăng độ ngọt và màu sắc của cơm.
Thu hoạch đúng kỹ thuật
- Thu hoạch đúng thời điểm: Sầu riêng Monthong từ 115 – 120 ngày, Sữa Hạt Lép từ 105 – 110 ngày sau khi đậu trái.
- Không để trái tiếp xúc với đất hoặc bị dập để tránh nhiễm bệnh thối trái.
- Nhúng trái vào dung dịch ethephon 0,2% để kích thích chín đều, hạn chế sượng dâm.
- Bảo quản trái nơi thoáng mát, không đậy kín để vỏ trái không bị mềm hoặc chuyển sang màu vàng sáng, giúp trái giữ được chất lượng khi đưa ra thị trường.
Ứng dụng máy bay nông nghiệp trong giám sát và chăm sóc sầu riêng
Máy bay phun thuốctự động đang thay đổi cách chúng ta bảo vệ sầu riêng khỏi tình trạng sượng múi.
Với khả năng phân phối chính xác thuốc và phân bón, những chiếc máy bay phun thuốc cho sầu riêng giúp đảm bảo cây nhận được dinh dưỡng mà không tạo ra sự cạnh tranh dinh dưỡng có thể gây hại.
- Sử dụng drone nông nghiệp để giám sát cây trồng: Công nghệ ảnh viễn thám giúp nhà vườn phát hiện sớm các vấn đề về dinh dưỡng, nước tưới và bệnh hại ảnh hưởng đến chất lượng trái.
- Tích hợp hệ thống tưới thông minh: Giúp kiểm soát chính xác lượng nước cung cấp theo từng giai đoạn phát triển của trái, hạn chế nguy cơ cơm sượng do thừa hoặc thiếu nước.
- Áp dụng công nghệ phân tích đất và lá: Đo lường chính xác nhu cầu dinh dưỡng của cây, từ đó điều chỉnh lượng phân bón hợp lý, ngăn chặn tình trạng mất cân bằng dinh dưỡng gây sượng cơm.
Hiện tượng sầu riêng bị sượng không chỉ do giống mà còn phụ thuộc vào kỹ thuật chăm sóc sầu riêng.
AgriDrone khuyến nghị nhà vườn nên kết hợp nhiều giải pháp đồng bộ để giảm thiểu tối đa hiện tượng sầu riêng bị sượng. Khi kiểm soát tốt từ khâu chăm sóc đến thu hoạch, chất lượng trái không chỉ được nâng cao mà còn giúp tăng giá trị thương phẩm, tối ưu hóa lợi nhuận cho người trồng.
