Phân bón có vai trò quan trọng giúp cây trồng phát triển khỏe mạnh và cho năng suất cao. Vậy phân bón là gì, có những loại phân bón nào, ảnh hưởng của phân bón đối với cây trồng và đất đai ra sao, hãy cùng AgriDrone tìm hiểu trong bài viết sau.
Mục lục
Phân bón là gì?
Phân bón là những chất hoặc hợp chất được đưa vào đất hoặc phun lên cây, có chứa các nguyên tố dinh dưỡng thiết yếu để cung cấp “thức ăn” bổ sung cho cây trồng. Mục đích chính là thúc đẩy cây sinh trưởng khỏe mạnh, phát triển cân đối, từ đó cho năng suất cao và nông sản đạt chất lượng tốt nhất.
Trong quá trình canh tác, cây trồng liên tục lấy đi một lượng lớn dinh dưỡng từ đất. Cùng với sự rửa trôi, xói mòn, đất đai sẽ dần trở nên bạc màu, kiệt quệ. Phân bón chính là giải pháp quan trọng để bổ sung lại nguồn dinh dưỡng đã mất, duy trì và cải thiện độ phì nhiêu cho đất, đảm bảo cho những mùa vụ kế tiếp.
Các loại phân bón phổ biến bao gồm?
`Thị trường phân bón vô cùng đa dạng. Để tiện cho bà con lựa chọn, chúng được phân loại dựa trên nguồn gốc, thành phần và cách thức sản xuất. Cách phân loại phổ biến nhất là dựa vào nguồn gốc, chia thành hai nhóm chính: phân bón vô cơ và phân bón hữu cơ.
Phân bón vô cơ (Phân hóa học)
Đây là loại phân bón được tạo ra từ quá trình sản xuất công nghiệp, chứa các chất khoáng, dinh dưỡng ở dạng muối.
- Ưu điểm: Hàm lượng dinh dưỡng cao, đậm đặc, tan nhanh trong nước giúp cây trồng hấp thụ tức thì và cho hiệu quả nhanh chóng.
- Nhược điểm: Nếu lạm dụng trong thời gian dài sẽ gây ra các hệ lụy như làm đất bị chai cứng, chua hóa, tiêu diệt hệ vi sinh vật có lợi và tiềm ẩn nguy cơ ô nhiễm môi trường nước, đất.
Phân vô cơ được chia thành các loại nhỏ hơn:
- Phân đơn: Chỉ chứa một nguyên tố dinh dưỡng đa lượng chính.
- Phân đạm (N): Cực kỳ quan trọng cho quá trình sinh trưởng thân, lá. Các loại phổ biến là Phân Ure (chứa 46% Đạm), Amoni Sunfat – SA (21% Đạm). Thiếu đạm cây sẽ còi cọc, lá úa vàng.
- Phân lân (P): Kích thích sự phát triển của bộ rễ, quá trình ra hoa, đậu quả. Các loại quen thuộc gồm Super Lân (chứa 16-18% P2O5), Lân nung chảy. Thiếu lân cây khó ra rễ, lá có thể chuyển màu tím.
- Phân kali (K): Tăng cường độ cứng cáp cho thân cây, thúc đẩy quá trình tổng hợp đường bột, giúp quả to, ngọt, màu sắc đẹp và tăng khả năng chống chịu sâu bệnh, thời tiết bất lợi. Kali Clorua (KCl) (chứa 60% K2O) và Kali Sunfat là hai loại chính.
- Phân phức hợp và phân hỗn hợp: Chứa từ hai nguyên tố dinh dưỡng trở lên.
- Phân DAP (Diammonium Phosphate): Là phân phức hợp cao cấp, cung cấp cả Đạm (18%) và Lân (46%).
- Phân NPK: Là loại phân hỗn hợp phổ biến nhất, được phối trộn theo những tỷ lệ N-P-K khác nhau (ví dụ: NPK 16-16-8, NPK 20-20-15) để phù hợp với từng loại cây và từng giai đoạn sinh trưởng cụ thể.
Phân bón hữu cơ
Phân hữu cơ là loại phân bón có nguồn gốc từ các vật liệu tự nhiên như phân chuồng, phân xanh (xác thực vật), than bùn, phụ phẩm nông nghiệp (vỏ cà phê, rơm rạ),…
- Ưu điểm: Cung cấp dinh dưỡng một cách từ từ, bền vững. Quan trọng hơn, chúng là “thần dược” trong việc cải tạo đất, giúp đất tơi xốp, tăng khả năng giữ nước, giữ dinh dưỡng và nuôi dưỡng hệ vi sinh vật đất phát triển.
- Nhược điểm: Hàm lượng dinh dưỡng thấp hơn phân vô cơ, tác dụng chậm hơn và cần bón với khối lượng lớn.
Phân hữu cơ cũng được phát triển thành nhiều loại:
- Phân hữu cơ truyền thống: Gồm phân chuồng, phân xanh, phân rác… cần được ủ hoai mục trước khi sử dụng để tiêu diệt mầm bệnh.
- Phân hữu cơ công nghiệp: Sản xuất theo quy trình hiện đại.
- Phân hữu cơ vi sinh: Bổ sung các chủng vi sinh vật có lợi (VSV cố định đạm, VSV phân giải lân…).
- Phân hữu cơ sinh học: Được xử lý bằng công nghệ sinh học để tăng hàm lượng dinh dưỡng.
- Phân hữu cơ khoáng: Bổ sung thêm các nguyên tố khoáng vô cơ để tăng hàm lượng dinh dưỡng.
Các loại phân bón bổ sung quan trọng khác
Ngoài hai nhóm chính trên, bà con cần biết thêm:
- Phân bón trung lượng: Cung cấp các chất Canxi (Ca), Magie (Mg), Lưu huỳnh (S), Silic (Si). Đây là những chất rất cần thiết cho độ cứng của thành tế bào, quá trình quang hợp và tăng sức đề kháng của cây.
- Phân bón vi lượng: Cung cấp các chất mà cây chỉ cần một lượng cực nhỏ nhưng không thể thiếu như Sắt (Fe), Kẽm (Zn), Đồng (Cu), Mangan (Mn), Bo (B)…
- Phân bón lá: Là loại phân được hòa tan trong nước và phun trực tiếp lên bề mặt lá. Cây có thể hấp thụ dinh dưỡng qua lá rất nhanh, đây là giải pháp tức thời khi cây có biểu hiện thiếu hụt dinh dưỡng hoặc bộ rễ bị tổn thương không thể hút dinh dưỡng từ đất.
Vai trò của phân bón đối với cây trồng và đất đai
Hiểu rõ vai trò của phân bón sẽ giúp bà con sử dụng chúng một cách chủ động và hiệu quả hơn.
Đối với cây trồng
Phân bón tác động toàn diện đến mọi mặt của đời sống cây trồng:
- Cung cấp dinh dưỡng toàn diện: Phân bón là nguồn cung cấp trực tiếp các nguyên tố đa, trung, vi lượng, đáp ứng nhu cầu của cây trong từng giai đoạn từ khi là cây con, sinh trưởng thân lá, cho đến khi ra hoa, kết trái và thu hoạch.
- Tăng năng suất nông sản: Bón phân cân đối, hợp lý là con đường ngắn nhất để đạt được năng suất tối đa. Cây đủ dinh dưỡng sẽ phát triển mạnh mẽ, cho nhiều hoa, tăng tỷ lệ đậu quả, quả to, hạt chắc.
- Nâng cao chất lượng nông sản: Kali giúp quả ngọt hơn, màu sắc đẹp hơn. Đạm đủ giúp rau xanh tốt. Cân đối dinh dưỡng giúp nông sản có hương vị đậm đà, bảo quản được lâu hơn.
- Tăng sức đề kháng: Cây được nuôi dưỡng tốt sẽ khỏe mạnh, cứng cáp, có khả năng chống chịu tốt hơn trước sự tấn công của sâu bệnh và các điều kiện thời tiết bất lợi như hạn hán, rét.
Ngược lại, bón phân không cân đối (thừa đạm, thiếu kali…) sẽ khiến cây phát triển mất cân đối, dễ đổ ngã, dễ bị sâu bệnh tấn công, cho năng suất thấp, chất lượng nông sản kém.
Đối với đất đai
Đất không phải là nguồn tài nguyên vô tận. Qua mỗi vụ canh tác, cây trồng lấy đi một lượng lớn dinh dưỡng. Thêm vào đó, quá trình xói mòn, rửa trôi cũng làm đất đai ngày càng bạc màu. Do đó bón phân vào đất có vai trò:
- Bổ sung dinh dưỡng cho đất: Đây là vai trò cơ bản nhất. Phân bón trả lại cho đất những gì cây trồng đã lấy đi, duy trì độ phì nhiêu cho các vụ sau.
- Cải tạo cấu trúc đất: Đây là vai trò đặc biệt quan trọng của phân hữu cơ. Chất hữu cơ giúp kết dính các hạt đất, tạo cấu trúc tơi xốp, thông thoáng. Nhờ đó, rễ cây dễ dàng len lỏi, không khí trong đất được lưu thông và khả năng giữ nước, chống xói mòn được cải thiện rõ rệt.
- Ổn định độ pH của đất: Nhiều loại phân bón có tác dụng điều chỉnh độ pH. Ví dụ, với đất phèn, đất chua, việc bón vôi hoặc lân nung chảy sẽ giúp nâng độ pH về mức trung tính, tạo điều kiện thuận lợi cho cây hấp thụ các chất dinh dưỡng khác.
- Thúc đẩy hệ vi sinh vật có lợi: Phân hữu cơ là nguồn thức ăn cho các vi sinh vật có lợi trong đất, giúp chúng phát triển, tham gia vào quá trình phân giải các chất khó tiêu và ức chế các mầm bệnh.
Tuy nhiên, cần nhấn mạnh rằng việc lạm dụng phân bón vô cơ trong thời gian dài sẽ phá vỡ cấu trúc đất, làm đất chai cứng, giảm độ phì nhiêu và gây thoái hóa đất.
Hướng dẫn sử dụng phân bón hiệu quả cho nhà nông
Biết phân bón tốt là một chuyện, nhưng sử dụng thế nào cho “đáng đồng tiền bát gạo” lại là chuyện khác. AgriDrone khuyến nghị bà con luôn tuân thủ các nguyên tắc sau đây:
Đúng loại
Không phải cứ phân đắt tiền là tốt nhất. Phân tốt nhất là loại phân phù hợp nhất. Bà con cần dựa vào:
- Nhu cầu của cây trồng: Cây ăn lá (rau cải, bắp cải) cần nhiều Đạm. Cây ăn củ, quả (khoai lang, cà phê, sầu riêng) cần nhiều Lân và Kali.
- Giai đoạn sinh trưởng: Cây con cần nhiều Đạm để phát triển thân lá. Giai đoạn ra hoa cần nhiều Lân. Giai đoạn nuôi quả cần nhiều Kali.
- Đặc tính của đất: Đất chua cần bón thêm vôi hoặc phân có tính kiềm. Đất bạc màu cần ưu tiên phân hữu cơ để cải tạo.
Đúng liều lượng
Bón quá ít sẽ không đủ dinh dưỡng, cây còi cọc. Bón quá nhiều không chỉ gây lãng phí tiền bạc mà còn có thể làm cây bị ngộ độc, cháy rễ, chết cây và gây ô nhiễm môi trường. Hãy luôn đọc kỹ hướng dẫn trên bao bì sản phẩm và có thể điều chỉnh dựa trên tình trạng thực tế của vườn cây.
Đúng lúc
Thời điểm bón phân quyết định khả năng hấp thụ của cây.
- Bón lót: Bón vào đất trước khi gieo trồng để cung cấp dinh dưỡng ban đầu cho cây con. Thường sử dụng phân hữu cơ, phân lân.
- Bón thúc: Bón bổ sung trong quá trình cây sinh trưởng, chia làm nhiều đợt vào các thời điểm cây cần dinh dưỡng nhất (ví dụ: đợt 1 khi cây đẻ nhánh, đợt 2 khi cây làm đòng, đợt 3 khi nuôi quả).
Đúng cách
- Bón vào gốc: Vùi phân vào đất xung quanh vùng rễ hoạt động của cây. Cách này giúp phân không bị bay hơi hay rửa trôi.
- Phun qua lá: Áp dụng cho phân bón lá, giúp cây hấp thụ nhanh khi cần thiết.
- Hòa nước tưới: Áp dụng cho các loại phân dễ tan, giúp phân được phân bổ đều.
- Sử dụng công nghệ hiện đại: Ngày nay, máy bay nông nghiệp không chỉ phun thuốc mà còn có thể rải phân bón dạng hạt. Giải pháp này giúp rải phân nhanh chóng, đồng đều trên diện tích lớn, tiết kiệm công sức và đảm bảo bón đúng liều lượng, đúng thời điểm.
Đúng thời tiết
Tránh bón phân khi trời nắng gắt vì phân dễ bị bay hơi (đặc biệt là phân đạm). Cũng không nên bón khi trời sắp mưa to vì phân sẽ bị rửa trôi, gây lãng phí và ô nhiễm nguồn nước. Thời điểm bón tốt nhất là lúc sáng sớm hoặc chiều mát, khi đất đủ ẩm.
Câu hỏi thường gặp
Các con số trên bao bì phân bón NPK (ví dụ: 20-20-15) có ý nghĩa gì?
Các con số này thể hiện tỷ lệ phần trăm (%) hàm lượng dinh dưỡng nguyên chất theo thứ tự Đạm (N), Lân (P₂O₅), và Kali (K₂O). Ví dụ, một bao phân NPK 20-20-15 nặng 100kg sẽ chứa 20kg Đạm nguyên chất, 20kg Lân hữu hiệu và 15kg Kali hữu hiệu.
Nên ưu tiên phân hữu cơ hay vô cơ?
Không nên ưu tiên loại nào mà cần kết hợp hài hòa cả hai. Phân hữu cơ dùng để bón lót giúp cải tạo đất lâu dài, còn phân vô cơ dùng để bón thúc cung cấp dinh dưỡng nhanh chóng cho cây ở các giai đoạn sinh trưởng quan trọng. Đây là chìa khóa cho nền nông nghiệp bền vững.
Trời sắp mưa có nên bón phân không?
Nếu là mưa nhỏ, mưa phùn thì đây là thời điểm lý tưởng để bón phân, vì nước mưa sẽ giúp hòa tan và đưa dinh dưỡng xuống vùng rễ cho cây. Tuy nhiên, nếu dự báo có mưa to, mưa dông thì tuyệt đối không nên bón phân. Mưa lớn sẽ rửa trôi toàn bộ phân bón, vừa gây lãng phí, vừa gây ô nhiễm môi trường.
Cách bảo quản phân bón để không bị hỏng?
Bà con cần để phân bón ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp chiếu vào. Bao bì phải được buộc kín sau mỗi lần sử dụng để tránh phân bị chảy nước, vón cục hoặc bay hơi (đối với phân đạm). Tuyệt đối không để chung phân bón với lương thực, thức ăn gia súc hoặc thuốc bảo vệ thực vật.
Trên đây là thông tin giải thích “phân bón là gì”, cách phân loại phân bón cũng như tác động của phân bón đối với cây trồng và đất đai. Bà con cần sử dụng phân bón hợp lý để phát huy tốt nhất vai trò của phân bón, tránh lãng phí cũng như hạn chế tác hại đối với môi trường.
Khi kết hợp bón phân bằng máy bay phun thuốc có thể nâng cao hiệu quả sử dụng và bảo vệ cây trồng tốt hơn. Nếu bà con muốn tìm hiểu đầu tư drone nông nghiệp hay liên hệ ngay với AgriDrone qua hotline 03 3838 9999.
