Giun đất hay trùn đất là một trong những loài sinh vật sống trong đất có vai trò rất quan trọng đối với đất trồng trọt. Giun đất (còn được gọi là trùn đất) thường sống ở những khu vực đất ẩm ướt, có nhiều mùn hữu cơ bởi thức ăn của chúng là những vật chất hữu cơ hoai mục. Vậy vai trò của giun đất đối với đất trồng trọt là gì, cùng AgriDrone Việt Nam tìm hiểu trong bài viết sau đây.
Mục lục
Vai trò của giun đất đối với đất trồng trọt là gì?
Trong hệ sinh thái nông nghiệp, giun đất được ví như kỹ sư ngầm âm thầm cải tạo đất mỗi ngày. Dù kích thước nhỏ bé, nhưng giun đất lại đóng vai trò thiết yếu trong việc duy trì độ phì nhiêu, cải thiện cấu trúc vật lý và hỗ trợ cân bằng sinh học cho đất canh tác.
Cải thiện cấu trúc vật lý của đất
Giun đất đào hang liên tục trong tầng canh tác, tạo ra hệ thống lỗ rỗng tự nhiên giúp đất tơi xốp, thông thoáng và dễ thoát khí hơn. Nhờ vậy, rễ cây dễ dàng đâm sâu và lan rộng, không bị nén ép như ở đất chai cứng.
Đất có giun hoạt động thường hình thành cấu trúc đất vụn ổn định, tăng độ thoáng và hạn chế đóng váng bề mặt.
Hoạt động của giun đất giúp cải tạo đất trồng, đặc biệt với những vùng đất bạc màu, đất sét hoặc đất lâu năm canh tác hóa học.
Cải thiện khả năng thoát nước và giữ ẩm
Hệ thống hang do giun đất tạo ra hoạt động như mạng lưới dẫn nước và khí oxy đi sâu vào tầng rễ. Nước mưa hay nước tưới dễ dàng thấm xuống thay vì đọng lại gây úng, nhất là với đất thịt nặng. Ngược lại, khi trời nắng hạn, các chất hữu cơ trong phân giun có khả năng giữ nước giúp đất không bị khô nhanh.
Khi duy trì độ ẩm ổn định từ 20–30%, vừa giúp cây phát triển tốt, vừa tạo môi trường lý tưởng cho hệ vi sinh vật đất và chính quần thể giun đất phát triển bền vững.
Gia tăng độ phì nhiêu cho đất
Phân giun đất (vermicast) rất giàu chất dinh dưỡng. Nó chứa hàm lượng cao các nguyên tố thiết yếu như đạm (N), lân (P), kali (K) và vi lượng như magie, sắt, kẽm – ở dạng mà cây trồng dễ hấp thụ. Các nghiên cứu chỉ ra rằng phân giun có thể giàu dinh dưỡng hơn đất thường từ 5 đến 10 lần.
Việc duy trì mật độ giun đất cao trong ruộng vườn là cách tự nhiên, hiệu quả và tiết kiệm để tái tạo độ phì nhiêu đất trồng, giúp tăng năng suất cây trồng mà không cần lạm dụng phân hóa học.
Trung hòa pH đất
Phân giun có đặc tính trung tính nhờ chứa canxi cacbonat tự nhiên, giúp cân bằng pH trong đất. Điều này cực kỳ hữu ích với những khu vực đất bị chua do sử dụng nhiều phân bón hóa học hoặc mưa axit kéo dài.
Khi pH đất được duy trì ở mức 6–7, hệ vi sinh vật có lợi hoạt động mạnh, quá trình hấp thụ dinh dưỡng của cây trồng cũng hiệu quả hơn. Đây là yếu tố quan trọng để cải thiện năng suất và phòng ngừa tình trạng mất cân bằng sinh học trong đất trồng trọt.
Phân hủy chất hữu cơ
Giun đất ăn các chất hữu cơ như lá cây mục, tàn dư rễ và xác thực vật, sau đó tiêu hóa và bài tiết thành phân giun giàu mùn. Quá trình này giúp đẩy nhanh tốc độ phân hủy chất hữu cơ, giải phóng nhanh dưỡng chất vào đất ở dạng cây dễ hấp thu. Nhờ giun đất, chu kỳ phân giải – khoáng hóa – hấp thụ được rút ngắn, thúc đẩy hệ vi sinh vật trong đất phát triển mạnh.
Kiểm soát mầm bệnh
Giun đất không chỉ cải tạo đất mà còn góp phần kiểm soát mầm bệnh. Trong quá trình ăn chất hữu cơ, giun cũng đồng thời tiêu thụ các loại nấm, vi khuẩn gây hại đang sống ký sinh trong xác bã thực vật. Ngoài ra, trong ruột giun có chứa các vi sinh vật đối kháng, có khả năng tiết ra chất kháng sinh tự nhiên làm ức chế mầm bệnh.
Nhờ đó, đất có giun hoạt động tích cực thường ít bị thối rễ, héo xanh, chết cây… Đây là một giải pháp kiểm soát mầm bệnh sinh học rất hữu hiệu và an toàn cho cả người trồng lẫn môi trường.
Mật độ giun trong đất là chỉ số để đánh giá chất lượng đất trồng trọt
Giun đất không chỉ đóng vai trò cải tạo đất mà còn là chỉ báo sinh học quan trọng, phản ánh trực tiếp sức khỏe và độ phì nhiêu của đất trồng trọt. Nhiều nghiên cứu đã chứng minh: mật độ giun trong đất tỷ lệ thuận với độ màu mỡ, độ tơi xốp và khả năng giữ nước của đất.
Ở những vùng đất được quản lý tốt, đặc biệt là đất canh tác hữu cơ, mật độ giun có thể đạt từ 300 đến 500 con/m², thậm chí cao hơn nếu có đủ tàn dư hữu cơ và điều kiện độ ẩm lý tưởng. Ngược lại, ở những nơi sử dụng nhiều phân bón hóa học, đất bị nén chặt hoặc bị ô nhiễm, giun đất gần như không tồn tại – điều đó cũng đồng nghĩa với việc đất đã mất đi khả năng tự tái tạo.
Việc theo dõi mật độ giun đất là cách đơn giản nhưng hiệu quả để đánh giá chất lượng đất trồng mà không cần đến thiết bị phức tạp. Một nông dân có thể kiểm tra bằng mắt thường sau mưa hoặc khi xới đất nhẹ: nếu có nhiều giun xuất hiện, đó là tín hiệu tốt cho thấy đất vẫn còn “sống” và đáng để đầu tư sản xuất lâu dài.
Cách bảo vệ và phát triển giun đất
Một số cách giúp bảo vệ và phát triển giun đất trong đất trồng bao gồm:
Dùng vật liệu hữu cơ che phủ đất
Bón phân hữu cơ, sử dụng cỏ dại hoặc các loại cây trồng che phủ đất giúp duy trì mật độ giun đất lớn trong vườn, tạo cho chúng một môi trường sống thuận lợi, đủ nước, độ ẩm, và nguồn thức ăn dồi dào.
Làm thế nào để bảo vệ và tăng mật độ giun đất trong ruộng vườn?
Giun đất không thể tự sinh sôi mạnh nếu môi trường đất bị can thiệp quá mức bằng hóa chất hoặc thiếu chất hữu cơ. Để duy trì và cải thiện mật độ giun đất trong vườn ruộng, người trồng cần thực hiện một số biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả sau:
- Canh tác theo hướng hữu cơ là cách bền vững giúp giun đất phát triển ổn định vì không bị ảnh hưởng bởi thuốc trừ sâu hay phân bón hóa học có độc tính cao
- Giữ đất luôn đủ ẩm bằng cách tưới nhẹ định kỳ kết hợp phủ rơm, cỏ mục hoặc lá khô sẽ tạo điều kiện lý tưởng để giun hoạt động và sinh sản quanh năm
- Bổ sung xác bã thực vật, phân chuồng hoai hoặc rác hữu cơ nông nghiệp giúp giun đất có nguồn thức ăn dồi dào và thúc đẩy quá trình phân hủy chất hữu cơ
- Hạn chế xới đất sâu vì hành động này phá vỡ hệ thống hang ổ của giun đồng thời làm rối loạn cấu trúc đất và làm chết giun ở tầng mặt
- Luân canh và trồng xen các loại cây như đậu, rau màu hoặc cây che phủ vừa giúp tăng sinh khối hữu cơ vừa giữ đất luôn có bóng mát, rất phù hợp để giun phát triển
- Không sử dụng dòng điện hoặc chất hóa học để bắt giun vì điều đó không chỉ giết chết giun mà còn làm mất cân bằng hệ sinh thái vi sinh vật trong đất
- Duy trì lớp mùn và chất hữu cơ mặt đất là cách tốt nhất để bảo tồn quần thể giun tự nhiên và cải thiện độ phì nhiêu của đất về lâu dài
- Sử dụng phân giun tự sản xuất tại chỗ để bổ sung lại hệ vi sinh có lợi, đồng thời tái tạo môi trường sống tự nhiên cho giun đất phát triển ổn định
Có thể nói vai trò của giun đất đối với đất trồng là rất quan trọng, bà con nên bảo vệ môi trường sống cho giun đất để giữ cho đất đai có độ phì nhiêu tốt, cây trồng sinh trưởng và phát triển thuận lợi, cho năng suất cao.
Với các dòng máy bay nông nghiệp mới nhất hiện nay như: DJI Agras T25, DJI Agras T40, DJI Agras T50… AgriDrone Việt Nam mang đến cho nhà nông giải pháp tốt nhất cho các công việc: rải phân bón, gieo sạ lúa, phun thuốc trừ sâu. Ứng dụng máy bay nông nghiệp của AgriDrone giúp tối ưu hóa công việc, tăng năng suất và giải phóng sức lao động cho con người.
