Cây ổi là loại cây ăn quả phổ biến, được trồng rộng rãi ở Việt Nam nhờ khả năng thích nghi tốt và quả ngon. Tuy nhiên, cây ổi cũng không tránh khỏi các loại bệnh hại, làm giảm năng suất và chất lượng quả. Việc nhận diện và phòng trừ các bệnh này một cách kịp thời là điều quan trọng để bảo vệ sức khỏe cây trồng và mang lại lợi ích kinh tế cho nông dân.
Bài viết dưới đây sẽ cung cấp những thông tin chi tiết về các sâu bệnh trên cây ổi phổ biến và cách điều trị hiệu quả, giúp vườn cây của bạn luôn khỏe mạnh và cho năng suất cao.
Các loại sâu hại gây hại trên cây ổi phổ biến
Sâu hại không chỉ ăn phá làm giảm mẫu mã, chất lượng quả mà còn là tác nhân trung gian truyền bệnh, tạo ra những vết thương hở để nấm và vi khuẩn dễ dàng xâm nhập.
Rệp sáp, rệp phấn trắng, rệp dính
Đây là nhóm côn trùng chích hút gây hại dai dẳng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến giá trị thương phẩm của quả ổi.
Dấu hiệu nhận biết:
- Rệp sáp (Planococcus citri): Bà con dễ dàng nhận thấy chúng qua lớp sáp trắng như bông gòn, thường bám thành từng cụm dày đặc ở cuống quả, kẽ lá, chùm hoa và đặc biệt là khu vực dưới đài quả.
- Rệp phấn trắng (Aleurodicus dispersus): Là những con côn trùng nhỏ li ti có cánh, thân phủ lớp phấn trắng, thường tập trung ở mặt dưới lá non.
Tác hại:
Chúng chích hút nhựa làm cây còi cọc, lá vàng, hoa và quả non dễ rụng. Tuy nhiên, tác hại nguy hiểm hơn là chất thải dạng dịch mật của chúng.
- Lớp dịch này là môi trường lý tưởng cho nấm bồ hóng (hay còn gọi là nấm muội đen) phát triển, tạo thành một lớp màng đen bao phủ quả và lá.
- Lớp muội đen này không chỉ cản trở quang hợp mà còn làm quả ổi bị bẩn, mất mã, bị thương lái ép giá hoặc từ chối thu mua.
Biện pháp:
- Tỉa cành, tạo tán thông thoáng là biện pháp phòng ngừa quan trọng nhất, giúp giảm nơi trú ẩn và độ ẩm cao mà rệp ưa thích.
- Với những cây bị nhẹ, bà con có thể dùng vòi nước áp lực cao xịt thẳng vào các cụm rệp để rửa trôi.
- Bảo vệ các loài thiên địch tự nhiên như bọ rùa, ong ký sinh, bọ mắt vàng. Khi cần can thiệp, ưu tiên sử dụng các chế phẩm sinh học chứa nấm ký sinh như Metarhizium anisopliae (nấm xanh) và Beauveria bassiana (nấm trắng) để phun trừ.
- Chỉ nên sử dụng biện pháp hóa học khi mật độ rệp quá cao và có nguy cơ bùng phát thành dịch. Lựa chọn các hoạt chất có tính lưu dẫn, thấm sâu như Dinotefuran, Imidacloprid, Thiamethoxam. Lưu ý: Phải phun thật kỹ, đảm bảo thuốc tiếp xúc trực tiếp với rệp ở mặt dưới lá, kẽ cành và bên dưới đài quả.
Rầy mềm (Aphids)
Dấu hiệu nhận biết
- Rầy mềm (rệp muội) có kích thước rất nhỏ, hình quả lê, thường có màu xanh hoặc đen. Chúng tập trung thành từng quần thể lớn ở các bộ phận non của cây như đọt non, mặt dưới lá non và chùm hoa.
- Việc chích hút liên tục làm đọt non và lá bị xoăn tít, biến dạng, cây chùn đọt, không thể phát triển. Nghiêm trọng hơn, chúng là vật trung gian chính truyền các bệnh virus nguy hiểm cho cây trồng.
Biện pháp phòng trừ:
- Các biện pháp phòng trừ rầy mềm tương tự như với nhóm rệp sáp. Do rầy mềm sinh sản rất nhanh, việc phát hiện sớm và xử lý ngay khi mật độ còn thấp là yếu tố quyết định.
Ruồi đục quả (Bactrocera dorsalis)
Đây được xem là đối tượng gây hại nguy hiểm và khó phòng trừ bậc nhất, là “nỗi ám ảnh” của mọi nhà vườn trồng ổi.
Dấu hiệu
- Ruồi trưởng thành màu vàng nâu, dùng ống đẻ trứng chích sâu qua vỏ quả để đẻ trứng vào bên trong. Vết chích này ban đầu rất nhỏ, khó phát hiện. Trứng nở ra dòi (ấu trùng) màu trắng ngà, không chân, đục và ăn phá phần thịt quả bên trong.
- Quả bị hại bên ngoài có thể vẫn xanh đẹp nhưng bên trong đã bị thối nhũn, có mùi hôi và chứa đầy dòi. Thiệt hại là 100% trên những quả bị tấn công.
Biện pháp quản lý:
- Bao trái là biện pháp hiệu quả, an toàn và bắt buộc phải thực hiện nếu muốn bảo vệ năng suất. Thời điểm bao trái tốt nhất là khi quả có đường kính khoảng 2-3 cm (to bằng ngón tay cái), sau khi đã đậu quả và rụng đài hoa. Sử dụng túi chuyên dụng (có lỗ thoát nước) để bao bọc quả.
- Vệ sinh vườn triệt để, tuyệt đối không vứt quả bị hại, quả rụng bừa bãi trong vườn. Đây chính là nguồn lây lan cho lứa sau. Phải thu gom toàn bộ và tiêu hủy bằng cách chôn sâu có rắc vôi bột hoặc ngâm trong nước xà phòng.
- Treo bẫy Pheromone có chứa hoạt chất Methyl Eugenol để thu hút và tiêu diệt ruồi đực. Việc này giúp giảm mật độ ruồi đực, hạn chế việc giao phối và sinh sản, từ đó giảm áp lực ruồi trong vườn.
Sâu đục quả và sâu đục thân và cành
Dấu hiệu và tác hại
- Dấu hiệu dễ thấy nhất là các lỗ đục trên quả hoặc cành, thường có phân sâu màu nâu đen đùn ra ngoài.
- Sâu đục quả ăn phá thịt và hạt, làm quả mất giá trị.
- Sâu đục cành/thân ăn phần mô gỗ bên trong, cắt đứt đường vận chuyển dinh dưỡng, làm cành bị héo khô, dễ gãy và chết.
- Vết đục của sâu cũng là cửa ngõ lý tưởng cho bệnh chảy gôm (xì mủ) xâm nhập.
Biện pháp quản lý:
- Thường xuyên thăm vườn, kiểm tra kỹ thân, cành để kiểm tra các loại sâu bệnh.
- Khi phát hiện cành bị héo hoặc có lỗ đục, cần cắt bỏ và tiêu hủy ngay để diệt sâu non bên trong.
Bọ xít muỗi (Helopeltis spp.)
Dấu hiệu
- Bọ xít trưởng thành có thân hình thon dài, di chuyển rất nhanh, dùng vòi dài để chích hút nhựa ở các bộ phận non như đọt, lá non, nụ hoa và quả non. Vết chích của chúng để lại những đốm đen.
- Trên đọt non, vết chích làm đọt bị khô quắt. Trên quả, vết chích khi còn non sẽ phát triển thành những vết sẹo ghẻ lồi lõm, chai sần khi quả lớn, làm mất hoàn toàn giá trị thương phẩm.
Biện pháp quản lý
- Bọ xít muỗi hoạt động mạnh vào sáng sớm và chiều mát, đây là thời điểm phun thuốc hiệu quả nhất.
- Do chúng có tính kháng thuốc cao, bà con cần luân phiên sử dụng các hoạt chất như Fipronil, Imidacloprid, Thiamethoxam để tránh lờn thuốc.
Các bệnh hại trên cây ổi cần phát hiện sớm
Bệnh do nấm và vi khuẩn có thể bùng phát thành dịch rất nhanh, đặc biệt là vào mùa mưa, khi độ ẩm cao và thời tiết thuận lợi.
Bệnh thán thư (Anthracnose)
Đây là một trong những bệnh phổ biến và gây thối quả hàng loạt, đặc biệt trên các giống ổi không được bao trái.
Dấu hiệu nhận biết:
- Trên quả: Triệu chứng điển hình và dễ nhận biết nhất. Vết bệnh ban đầu là những đốm tròn nhỏ màu nâu đen, hơi lõm xuống. Trong điều kiện ẩm ướt, vết bệnh lan rộng cực nhanh, ăn sâu vào thịt quả, gây thối một phần hoặc cả quả. Trên vùng bị thối, bà con sẽ thấy các vòng tròn đồng tâm chứa các hạt nhỏ li ti màu hồng hoặc cam, đó chính là bào tử nấm.
- Trên lá, hoa: Gây ra các đốm cháy khô, làm rụng lá, rụng hoa, ảnh hưởng đến khả năng đậu quả.
- Nguyên nhân là do nấm Colletotrichum gloeosporioides gây ra. Nấm bệnh tồn tại trên tàn dư cây bệnh (lá, cành khô) và lây lan mạnh mẽ qua nước mưa và gió.
Biện pháp quản lý:
- Vườn phải được cắt tỉa thông thoáng, có hệ thống thoát nước tốt để giảm độ ẩm. Bao trái sớm là biện pháp phòng bệnh trên quả hữu hiệu nhất.
- Phun phòng định kỳ vào các giai đoạn cây nhạy cảm (ra đọt non, ra hoa, đậu quả) bằng các loại thuốc gốc Đồng, Mancozeb, Propineb. Khi bệnh đã xuất hiện, phải sử dụng ngay các hoạt chất đặc trị có tính lưu dẫn mạnh như Azoxystrobin, Difenoconazole, Propiconazole.
Bệnh đốm lá (đốm mắt ếch, đốm do pestalotia)
Dấu hiệu nhận biết:
Trên lá xuất hiện nhiều loại đốm khác nhau. Có thể là đốm tròn màu nâu, có viền sẫm (do nấm Cercospora). Hoặc là đốm có tâm màu xám trắng, viền ngoài màu nâu đỏ, trông giống mắt ếch. Bệnh nặng làm lá vàng và rụng sớm, ảnh hưởng đến quá trình quang hợp nuôi cây.
Nguyên nhân: Do nhiều loại nấm gây ra như Cercospora sp., Pestalotia sp.
Biện pháp quản lý:
- Thu gom và tiêu hủy toàn bộ lá bệnh bị rụng để giảm nguồn nấm.
- Bón phân cân đối, đặc biệt là cung cấp đủ phân Kali để giúp lá cây cứng cáp, tăng sức đề kháng.
- Khi cần phun thuốc cho cây ổi, có thể sử dụng các loại thuốc phổ rộng chứa hoạt chất Hexaconazole, Propiconazole.
Bệnh ghẻ quả trên cây ổi
Dấu hiệu nhận biết:
- Bệnh ghẻ trên quả ổi thường xuất hiện các vết sần sùi, màu nâu xám trên vỏ quả. Vết bệnh có thể gây nứt nẻ vỏ quả, làm quả chậm phát triển và giảm chất lượng.
- Trái bị bệnh có thể bị co lại, vỏ trở nên cứng và không mọng, ảnh hưởng trực tiếp đến giá trị thương phẩm.
Nguyên nhân:
Bệnh ghẻ chủ yếu do nấm Pestalotiopsis psidii gây ra. Nấm này phát triển mạnh trong điều kiện ẩm ướt và khi cây bị tổn thương, tạo cơ hội cho nấm xâm nhập vào quả.
Biện pháp phòng trừ:
- Bao quả khi chúng có đường kính từ 2-3 cm để ngăn chặn sự xâm nhập của nấm vào quả.
- Cắt tỉa và loại bỏ những quả và cành bị bệnh.
- Phun thuốc phòng nấm như Mancozeb hoặc Copper oxychloride trong giai đoạn cây ra hoa và đậu quả.
Bệnh rỉ sắt trên cây ổi
Dấu hiệu nhận biết:
- Bệnh rỉ sắt thường xuất hiện dưới dạng các đốm màu vàng sáng trên mặt trên của lá, trong khi mặt dưới lá có các đốm sắt màu cam hoặc đỏ.
- Các đốm này làm lá vàng dần và rụng sớm, ảnh hưởng đến khả năng quang hợp và giảm năng suất cây.
Nguyên nhân:
Bệnh rỉ sắt do nấm Puccinia psidii gây ra. Loại nấm này phát triển mạnh trong điều kiện ẩm ướt và có thể lây lan nhanh chóng qua gió và nước mưa.
Biện pháp phòng trừ:
- Tăng cường vệ sinh vườn, loại bỏ lá và cành bị nhiễm bệnh để ngắt đứt vòng đời của nấm.
- Sử dụng thuốc chống nấm chứa hoạt chất Propiconazole hoặc Chlorothalonil để phun khi bệnh mới bắt đầu xuất hiện.
- Cắt tỉa cây để tạo độ thông thoáng, giảm độ ẩm cho vườn cây.
Bệnh vàng lá thối rễ
Đây là bệnh hay gặp trên cây ăn trái có múi và nhiều loại cây khác, bao gồm cả ổi. Bệnh gây chết cây từ từ và rất khó cứu chữa khi đã nặng.
Dấu hiệu nhận biết
- Cây sinh trưởng kém, lá bắt đầu chuyển sang màu vàng nhạt từ các lá già ở phía dưới, sau đó lan dần lên các lá non.
- Gân lá có thể còn xanh trong khi phiến lá đã vàng. Cuối cùng, cây bị héo rũ (dù đất vẫn đủ ẩm) và chết khô.
- Khi đào bộ rễ lên kiểm tra, sẽ thấy rễ tơ bị thối đen, vỏ rễ dễ dàng bị tuột ra khỏi lõi gỗ.
Nguyên nhân và điều kiện phát sinh:
- Nguyên nhân khởi đầu thường do tuyến trùng hoặc rệp sáp gốc chích hút, tạo ra các vết thương trên rễ.
- Từ đó, các loại nấm đất gây hại có sẵn trong đất như Fusarium, Pythium, Phytophthora sẽ xâm nhập và gây thối rễ.
- Bệnh thường bùng phát mạnh ở những vườn đất bí chặt, thoát nước kém, bị ngập úng sau mưa hoặc lạm dụng phân bón hóa học, thuốc trừ cỏ.
Biện pháp quản lý:
- Trước khi trồng, cần xử lý đất bằng vôi, cải tạo đất tơi xốp bằng phân chuồng hoai mục. Lên luống cao, tạo rãnh thoát nước tốt.
- Sử dụng nấm đối kháng Trichoderma là biện pháp an toàn, bền vững và hiệu quả nhất để bảo vệ bộ rễ. Bà con nên trộn Trichoderma với bón phân cho ổi từ hữu cơ để bón hoặc hòa nước tưới vào gốc định kỳ (3-4 lần/năm). Trichoderma sẽ tạo ra một lớp màng bảo vệ quanh rễ, đồng thời cạnh tranh và tiêu diệt các loại nấm gây hại.
- Khi cây chớm có dấu hiệu, cần nhanh chóng xử lý. Xới nhẹ đất quanh gốc, tưới kết hợp thuốc đặc trị tuyến trùng và các hoạt chất trị nấm như Metalaxyl, Fosetyl-Aluminium, Propamocarb.
Việc phun thuốc bằng tay không chỉ vất vả, độc hại mà hiệu quả thường không cao do thuốc khó tiếp cận mặt dưới lá hoặc các tầng tán cao.
AgriDrone tự hào đi đầu trong việc cung cấp các giải pháp drone nông nghiệp hiện đại nhất như DJI T40, DJI T50 và DJI T70P. Các dòng máy bay này được trang bị công nghệ phun ly tâm, giúp hạt thuốc siêu mịn được thổi xuống từ trên cao, bám đều vào cả hai mặt lá, len lỏi vào mọi ngóc ngách của tán cây.
AgriDrone hiểu rằng, mỗi vườn ổi là kết quả của bao nhiêu công sức và hy vọng của người nông dân. Hy vọng bài viết các sâu bệnh thường gặp trên cây ổi này sẽ giúp bà con bớt lo âu và vất vả. Việc bảo vệ vườn cây là một quá trình dài, và khi cần hỗ trợ phun thuốc bằng drone, hãy gọi ngay đến hotline 03 3838 9999. Đội ngũ kỹ sư của AgriDrone luôn sẵn sàng hỗ trợ.
